چاپ مرکزی

اين صنعت ظرف مدتي حدود 5 قرن از سمرقند به بعداد، و از آنجا به دمشق، فلسطين، يمن، طرابلس، مصر و مراكش رسيد. از راه شمال افريقا به اندلس و جنوب اروپا، کارت ویزیت و از مصر و فلسطين به سيسيل و ايتاليا راه يافت و به اين ترتيب صنعت كاغذسازي چينيان از طريق مسلمانان به اروپاييان منتقل شد و از قرن سيزدهم ميلادي به بعد، كه كارگاههاي كاغذسازي بسياري در اروپا تأسيس گرديد، به صنعتي پررونق و گسترده در اروپا تبديل شد. عده‌اي احتمال داده‌اند كه اروپاييان با تجزية مواد چاپ کارت ویزیت كاغذهايي كه به اروپا وارد مي‌كردند و راز ساختن آن پي برده، شيوه‌هاي توليد كاغذ را از نو كشف كرده‌اند. در هر حال اثبات هر كدام از اين ادعاها كار ساده‌اي نيست. آنچه مسلم است اينكه مسلمانان كاغذسازان بسيار چيره‌دست و هنرمندي بودند، اما زماني كه پس از حملة مغولان تمدن اسلامي رو به ضف چاپ تراکت و انحطاط نهاد، صنعت كاغذسازي هم در جهان اسلام از رونق افتاد.